بیایید روراست باشیم؛ پس از یک شروع نهچندان پرشور در اوج همهگیری کرونا در سال 2020، ایکسباکس سری ایکس (Xbox Series X) خیلی زود میدان نبرد را به پلیاستیشن 5 واگذار کرد. مایکروسافت با وجود خریدهای نجومی و تصاحب استودیوهای بزرگ، نتوانست به اندازه کافی بازیهای ترغیبکننده ارائه دهد. در سمت مقابل، سونی با تکیه بر اعتبار دوران طلایی PS4 و مجموعهای از بازیهای انحصاری خوشساخت، جای پایش را محکم کرد.
با افزایش قیمتها به دلیل مشکلات زنجیره تأمین و سیاستهای تعرفهای ناپایدار دولت ترامپ، دلایل برای خرید ایکسباکس (حتی مدل ارزانتر یعنی سری S) کمتر و کمتر شد. وقتی سال گذشته دوباره نگاهی به سری ایکس انداختیم، مشخص بود که این کنسول هرگز نتوانسته به پتانسیل واقعیاش برسد. هر گیمر عاقلی در آن زمان ترجیح میداد پولش را صرف خرید پلاستیشن 5 کند. اما داستان سال 2025 بسیار تلختر از این حرفهاست.
سال 2025: سال سقوط آزاد
ایکسباکس سال 2025 را با شرایط خوبی آغاز نکرد و اکنون که در حال پایان دادن به این سال هستیم، این برند مثل یک بازیکن شکستخورده در بازیهای بتلرویال، ناامیدانه درخواست Revive (احیا) دارد. مایکروسافت امسال توسعه دو مورد از جذابترین بازیهایش یعنی Perfect Dark و Everwild را لغو کرد؛ بازیهایی که قرار بود برگ برنده لیست ضعیف عناوین آینده باشند. اوضاع وقتی بدتر شد که عناوین انحصاری بزرگی مثل Forza Horizon 5 راهی پلیاستیشن 5 شدند. این اتفاق حتی صدای طرفداران دوآتشه را هم درآورد؛ تا جایی که ناتان اینگراهام، سردبیر انگجت، رسما اعلام کرد که دیگر نیازی به داشتن یک کنسول ایکسباکس ندارد.
اما ضربه نهایی شاید استراتژی قیمتگذاری عجیب مایکروسافت بود. در سال 2025، قیمتها به شکل سرسامآوری بالا رفت. ایکسباکس سری S اکنون از 400 دلار شروع میشود و ارزانترین مدل سری X به قیمت گزاف 600 دلار رسیده است. فروش آنقدر کند شد که فروشگاههای زنجیرهای بزرگی مثل «کاسکو» (Costco) فروش کنسولهای ایکسباکس را کاملا متوقف کردند. حتی در حراجیهای “بلک فرایدی” (جمعه سیاه) هم خبری از تخفیفهای جذاب مایکروسافت نبود؛ انگار مدیران مایکروسافت با خود گفتند: «وقتی کسی سختافزار ما را نمیخرد، چرا خودمان را با تخفیف دادن خسته کنیم؟»
سرویس گیمپس (Game Pass): پایان دوران طلایی؟
زمانی سرویس گیمپس به عنوان «بهترین معامله در تاریخ ویدیو گیم» شناخته میشد. اما در طول سال گذشته، قیمت این سرویس تقریبا دو برابر شد و اشتراک سطح “Ultimate” به 30 دلار در ماه (یا 360 دلار در سال) رسید. بله، مایکروسافت تلاش کرد با ارتقای پلتفرم ابری (Cloud Streaming) و افزودن برخی ویژگیها ارزش آن را حفظ کند، اما مشکل اصلی جای دیگری است: محتوا.
کمبود بازیهای انحصاری مهم ارزش این سرویس و کل برند ایکسباکس را پایین آورده است. عناوینی مثل Avowed و South of Midnight تنها نقاط روشن ماجرا بودند و بازیهای مهمی مثل Age of Empires هم برای PC مهم بودند نه ایکس باکس. اما خبر رسید که بازی دوم سال آینده برای PS5 و حتی کنسول جدید نینتندو (Switch 2) هم عرضه میشود. با توجه به روند فعلی مایکروسافت، تعجب نکنید اگر Avowed هم سر از کنسولهای دیگر درآورد. وقتی انحصاریها دیگر انحصاری نیستند، دلیل خرید کنسول چیست؟
تلاشهای نافرجام در بازار کنسولهای دستی
مایکروسافت شانس این را داشت که با همکاری ایسوس و عرضه کنسولهای دستی ROG Xbox Ally و Ally X خون تازهای به رگهای برند ایکسباکس تزریق کند. اما قیمتگذاری اشتباه (600 و 1000 دلار) این دستگاهها را از دسترس اکثر گیمرها خارج کرد. مشکل بزرگتر اینجاست که ویندوز هنوز برای صفحههای لمسی کوچک و دستگاههای پرتابل بهینهسازی نشده است.
تجربه کاربری روی این دستگاهها پر از دردسر است و بدتر اینکه، بر خلاف کنسولهای خانگی، این دستگاهها با بازیهای قدیمی ایکسباکس سازگاری ندارند. برای رقابت با استیم دک (Steam Deck) که قیمت مدلهای جدیدش از 549 دلار شروع میشود، یک ایکسباکس دستی باید بسیار ارزانتر و کاربرپسندتر باشد.
تهدید بزرگ: استیم ماشین (Steam Machine)
صحبت از استیم شد؛ شرکت «ولو» (Valve) با معرفی نسل جدید Steam Machine عملا تیر خلاص را به پیکر نیمهجان کنسولهای سنتی شلیک کرد. استیم ماشین در واقع یک کامپیوتر گیمینگ کوچک است که به تلویزیون شما وصل میشود و سیستمعامل SteamOS (بر پایه لینوکس) را اجرا میکند. تفاوت کلیدی اینجاست: استیم ماشین یک پلتفرم بسته نیست. شما آزادید هر چیزی روی آن نصب کنید، حتی ویندوز!
اگرچه هنوز عملکرد نهایی آن را ندیدهایم، اما موفقیت استیم دک نشان میدهد که گیمرهای کنسولی تشنهی تجربهای جدید و بازتر هستند. این دستگاه دقیقا همان جایی را هدف گرفته که شایعه شده ایکسباکس بعدی (احتمالا در سال 2027) به آن سمت خواهد رفت: یک کامپیوتر شخصی در قالب کنسول. البته که به نظر جایگاه پلیاستیشن دست نخورده باقی بماند و هنوز هم خیلی چیز زیادی از سیستم جدید استیم چیزی نمیدانیم اما برای ایکسباکس این بدترین خبری بود که در چنین شرایطی میتوانست عنوان شود.
مرور تاریخ: چرا مایکروسافت بازی را باخت؟
بیایید حافظه تاریخیمان را مرور کنیم. تنها نسلی که ایکسباکس توانست واقعا پا به پای پلیاستیشن پیش بیاید، دوران Xbox 360 بود.
- ایکسباکس اورجینال: 4 میلیارد دلار ضرر روی دست مایکروسافت گذاشت.
- ایکسباکس 360: نوآورانه بود، سرویس آنلاین (Live) انقلابی داشت و از همه مهمتر، ارزانتر از PS3 بود و معماری راحتتری برای بازیسازان داشت.
- ایکسباکس وان: فاجعه! معرفی کنسول با تمرکز بر تلویزیون به جای گیم، اجبار به خرید کینکت، و قیمت 100 دلار گرانتر از PS4. مایکروسافت بازی را در همان کنفرانس رونمایی باخت و سونی در آن نسل دو برابر مایکروسافت کنسول فروخت.
امروز، وضعیت حتی بدتر است. طبق آمار Statista تا جولای امسال، سری ایکس و اس تنها 33 میلیون واحد فروختهاند، در حالی که سونی فروش 84.2 میلیون دستگاه PS5 را تایید کرده است. این یعنی سونی در حال نزدیک شدن به فروش سه برابری نسبت به مایکروسافت است!
راه نجات: فرار رو به جلو یا بازگشت به ریشهها؟
با توجه به ناتوانی ایکسباکس در رقابت مستقیم با پلیاستیشن 5، تعجبی ندارد که مایکروسافت بخواهد برای سیستم بعدیاش، زمین بازی را عوض کند. شایعات و همکاری نزدیک مایکروسافت با شرکت AMD به یک چیز اشاره دارند: ایکسباکس بعدی یک کامپیوتر گیمینگ (PC) خواهد بود. سارا باند، رئیس ایکسباکس، اخیرا اعلام کرده که تیم آنها در حال همکاری نزدیک با تیم ویندوز است تا ویندوز را به پلتفرم شماره یک گیمینگ تبدیل کنند.
چرا مایکروسافت باید به جنگ تنبهتن با پلتفرم بسته سونی ادامه دهد، وقتی که ریشههایش در دنیای PC است؟ تصور کنید یک دستگاه قدرتمند و کوچک زیر تلویزیون دارید که ظاهرش شبیه کنسول است، اما باطنش یک ویندوز بهینهشده است. میتوانید بازیهای استیم، اپیک گیمز و گیمپس را روی آن اجرا کنید. این تغییر استراتژی، مرز بین کنسول و کامپیوتر را از بین میبرد. مایکروسافت همین حالا هم متعهد شده که بازیهای ایکسباکس را همزمان روی PC عرضه کند. پس چرا سختافزارش را هم به همان سمت نبرد؟
تبدیل شدن به یک PC گیمینگ کامل، شاید ریسک بزرگی باشد، اما ثابت میکند که هنوز حیات در برند ایکسباکس جریان دارد. و نکته حیاتی اینجاست: این مسیری است که سونی نمیتواند به راحتی از آن کپیبرداری کند. سونی پادشاه کنسولهای سنتی باقی میماند، اما مایکروسافت میتواند پادشاه اتاق نشیمنهای مدرن شود.
