امروزه با مفاهیم جدیدی در دنیای تکنولوژی روبه‌رو می‌شویم که ممکن است برای ما تازگی داشته باشد. کلمه Steganography یکی از لغاتی است که شاید این روزها به گوشتان خورده باشد و بخواهید معنی آن را بدانید. شاید بپرسید چه کاربردی دارد و نحوه عملکرد استگانوگرافی چیست. در این مقاله توضیحی مختصر و ساده درباره چگونگی استگانوگرافی می‌خوانیم.
استگانوگرافی چیست؟
استگانوگرافی (Steganography) یا پنهان نگاری در تعریفی ساده، هنر و علم قرار دادن پیام‌های مخفی در یک پیام پوششی است. به گونه‌ای که کسی به جز فرستنده و گیرنده پیام متوجه آن نشود و به وجود این پیام مخفی شک نکند. به این صورت که پیام پوششی و پیام مخفی هر دو به عنوان ورودی وارد رمزنگار می‌شوند. تابع بخش رمزنگار استگانوگرافی پیام پنهان را در فایل پوششی قرار می‌دهد و در نتیجه کار پیام حامل، بسیار شبیه فایل پوششی شما خواهد بود. به زبانی دیگر پنهان‌نگاری به معنی پنهان کردن پیام مخفی پشت یک پیام معمولی است که از دو کلمه یونانی (Steganos) یعنی پوشش و کلمه (Graphia) یعنی نوشتن ایجاد شده است. استگانوگرافی شیوه‌ای باستانی برای حفظ ارتباطات خصوصی بوده است.
در یونان باستان پیام‌ها را بر روی چوب می‌نوشتند و آن را با موم می‌پوشاندند تا مخفی بماند. استگانوگرافی روشی است که از زمان‌های بسیار قدیم و قبل از میلاد مسیح وجود داشته است. همچنین رومیان از انواع مختلف جوهرهای نامرئی استفاده می‌کردند که برای رمزگشایی آن پیام‌ها لازم بود تا از نور و گرما استفاده شود. یکی از جالب‌ترین روش‌های مخفی کردن یک پیام در نقاشی‌های لئوناردو داوینچی بوده است که در صورت تمایل می‌توانید کتاب کد داوینچی نوشته دن بروان را در این زمینه بخوانید. امروز ما هم از تکنیک‌ها و ابزارهای جدید و مدرن استگانوگرافی برای اطمینان از پنهان ماندن پیام‌های خود استفاده می‌کنیم.
انواع استگانوگرافی
بسته به ماهیت شیء پوششی برای مخفی کردن داده‌ها، استگانوگرافی می‌تواند به پنج دسته تقسیم شود:
- استگانوگرافی متن (Text Steganography)
- استگانوگرافی عکس (Image Steganography)
- استگانوگرافی ویدیو (Video Steganography)
- استگانوگرافی صدا (Audio Steganography)
- استگانوگرافی شبکه (Network Steganography)
کاربردهای استگانوگرافی
استگانوگرافی کاربردهای فراوانی در زمینه‌های مختلف دارد. ملموس‌ترین کاربرد آن برای کاربران اینترنتی می‌تواند در زمینه امنیت وب سایت باشد. پنهان‌نگاری بعضی وقت‌ها توسط مجرمان اینترنتی برای استتار بدافزار خود داخل فایل‌های معمولی وب سایت به کار می‌رود. این روش بسیار مضر است و می‌تواند برای اهداف اشتباه مورد استفاده قرار گیرد. ممکن است با قرار دادن بدافزار در فایل‌های CSS یا پنهان کردن یک اسکیمر کارت اعتباری در داخل یک فایل صوتی که به ظاهر هیچ مشکلی ندارد، آن را به دستگاه شما منتقل کند. به همین خاطر بهتر است که شما در مورد ایمن‌سازی اطلاعات شخصی خود بیشتر تلاش کنید. استگانوگرافی همچنین توسط مقامات دولتی و سازمان‌های اجرایی قوانین برای ارسال اطلاعات بسیار محرمانه بدون ایجاد شک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
واترمارک‌های دیجیتال یکی دیگر از کاربردهای مهم استگانوگرافی هستند. به این صورت که تکه‌هایی از کد یا داده در فایل‌های رسانه‌ای جاسازی می‌شوند تا از نقض حق نسخه‌برداری محافظت شود و مالکیت آن مشخص باشد. واترمارک‌های دیجیتال از استگانوگرافی برای ایجاد واترمارک‌های نامرئی استفاده می‌کنند که باعث تحریف تصویر نمی‌شود. همچنین وقتی استگانوگرافی با فرآیندهای رمزگذاری همراه باشد، یک راه موثر برای ایمن‌سازی و انتقال داده‌ها خواهد بود. یکی دیگر از روش‌های رایج در استگانوگرافی، درج کمترین بیت مهم است. به این شکل که کم اهمیت‌ترین بیت از یک فایل همراه با اطلاعات درج می‌شود و هیچ تغییر محسوسی در فایل مورد استفاده ایجاد نمی‌کند. در فایل‌های تصویری هم داده‌ها در یکی از پیکسل‌های تصویر درج می‌شوند. مهمتر از همه اینکه تغییر آخرین بیت از مقدار پیکسل، ظاهر تصویر را تغییر نمی‌دهد. بنابراین، وقتی کسی به تصاویر اصلی و اصلاح شده نگاه می‌کند، تفاوت آن را تشخیص نمی‌دهد. در نتیجه شما می‌توانید در سایر رسانه‌های دیجیتال هم داده‌هایی را در بخشی از فایل‌های صوتی و تصویری مخفی کنید.
همان طور که در این متن گفته شد، استگانوگرافی یا پنهان نگاری، هنر پنهان کردن اطلاعات در درون فایل‌ها یا اشیاء است. در این روش دادهه‌ها به گونه‌ای پنهان می‌شوند که هیچ کس آن را متوجه نشود.. البته لازم است بدانید که با وجود شباهتی که میان استگانوگرافی و کریپتوگرافی وجود دارد، این دو کلمه از نظر مفهومی با یکدیگر متفاوتند و در مقاله تفاوت پنهان نگاری و رمزنگاری چیست، توضیحات بیشتری در این مورد خواهیم داد.